Sexting is the talk of the town: in de media, binnen onze (gezins)bubbels en in de klas. In een recente blogpost tippen AP-lectoren Eva Faes en Nele De Witte (bacheloropleiding Onderwijs) hoe leerkrachten (en ouders) nu het best met jongeren over sex(ting) kunnen praten.
Onze studenten PAV kregen vorig academiejaar tijdens een les communicatieve vaardigheden een stelling: “een leerling van 15 jaar komt naar jou met de boodschap dat een naaktfoto van haar door haar ex-lief verspreid werd en dat ze zich doodschaamt. Ze durft niet meer naar school komen. Hoe reageer je?”
De reacties lagen in dezelfde lijn: “Ik zou zeggen dat ze dat nooit meer mag doen”, of “Ik zou tegen het ex-lief zeggen dat hij zijn excuses moet aanbieden” en “Ik zou zeggen dat ze toch wist dat zoiets kon gebeuren”. Ze wezen met de vinger en spraken vooral over schuld en onschuld. Dezelfde reacties die we nu ook zien bij de verspreiding van de naaktfoto’s en – video’s van bekende Vlamingen.
Als lerarenopleiders is het niet alleen onze taak om studenten op te leiden die didactisch onderlegd zijn om inhoudelijke lessen in het secundair onderwijs te geven, we willen hen ook opleiden tot 21e-eeuwse leraren die voor hun leerlingen een vertrouwenspersoon zijn. Samen met meer aandacht voor de transversale doelen, voelden we de nood om bepaalde (filosofische) gesprekken te integreren in de opleiding. Op niveau van onze studenten én op didactisch niveau. Transversale eindtermen die kunnen aansluiten bij deze gesprekken zijn:
1. competenties op het vlak van lichamelijk, geestelijk en emotioneel bewustzijn/gezondheid
4. digitale competentie en mediawijsheid
7. burgerschapscompetenties met inbegrip van competenties inzake samenleven
Na de verspreiding van de naaktfoto’s en -video’s van bekende Vlamingen, merkten we dat het thema actueler is dan ooit en gingen we verder op onderzoek uit. Hoe doe je dat nu best, praten met twintig tieners in je klas over sex(ting)?
1. Sex(ting) is fun. Wat moet jij als leerkracht weten?
“Sexting hoort in dit digitale tijdperk bij de normale seksuele ontwikkeling en bij de normale beleving van seksualiteit. Het is dus helemaal niet fout om met wederzijdse toestemming en zonder dwang pikante beelden van jezelf of sexy tekstberichten naar iemand te sturen” stelt de Vrouwenraad in De Morgen (2020). Zeker in tijden als deze waarin fysiek contact beperktis, of zelfs afgeraden wordt, experimenteren mensen vaker met (seksueel) digitaal contact.
Gesprekken over trouw, ontrouw en seksuele geaardheid zijn belangrijke gesprekken, maar moeten losgekoppeld worden van het discours over sexting. Gordon-Messer e.a.(2013) ontdekten in hun onderzoek bovendien dat er geen relatie is tussen sexting en onveilige seks of seksuele risico’s.
Heel veel mensen doen het dus. Jongeren zijn bovendien erg zoekende naar hun seksuele identiteit. Sexting met wederzijdse toestemming helpt hen onder meer om (www.allesoverseks.be)
- Gerustgesteld te worden over hun lichaam;
- Om te polsen of de andere geïnteresseerd is;
- Om periodes zonder elkaar te overbruggen;
- Om hun seksuele identiteit te ontdekken.
We mogen dus besluiten dat sexting een onderdeel is van hun leefwereld, dus we moeten er in de klas (en in de aula) mee aan de slag. Praat daarom eerlijk en open met je leerlingen over sexting, en geef hen vooral het gevoel dat het helemaal ok is om te experimenteren. Ook BV’s zijn mensen die experimenteren met seksualiteit en seksuele identiteit.
2. Wat kan jij als leerkracht doen?
Jongeren zijn zich goed bewust van de risico’s die verbonden zijn aan sexting. De meerderheid zegt bijvoorbeeld onherkenbaar op een foto te staan. Ook gebeurt sexting altijd in vertrouwen, bijvoorbeeld naar hun lief of worden er op voorhand afspraken gemaakt (Apestaartjaren, 2020). Daar kan toch niemand iets op tegen hebben?
Laten we in onze lessen dus geen belerend lesje “5 tips om veilig te sexten” inplannen.
Sexting is fun, experimenteren met pikante foto’s en berichtjes hoort erbij, maar waar loopt het dan mis? De meerderheid van de jongeren die met sexting in aanraking kwam, maakte niet zelf een foto maar kreeg er via anderen een toegestuurd. Toch is sexting enkel ok als het in wederzijds vertrouwen gebeurt. Waarom wordt het vertrouwen soms geschonden? Het blijkt dat jongeren zelden anderen willen kwetsen, maar het doorsturen van naaktfoto’s zorgt voor meer populariteit of een pikante roddel (Apestaartjaren, 2020). Het puberende brein hecht veel waarde aan aanzien van peers en beloning op korte termijn.
Een gesprek over vertrouwen, empathie, zich verplaatsen in een ander, enzovoort kan hierover doen nadenken. We geven enkele voorbeelden:
Wat betekent vertrouwen voor jou?
Wie vertrouw je het meest?
Hoe zou je je voelen als dat vertrouwen geschonden wordt?
Hoe betrouwbaar ben je zelf?
De anatomie van vertrouwen van Brené Brown (2018), is een zeer waardevol en toegankelijk referentiekader bij dit gesprek. Je kan ook met casussen werken waarover je filosofeert of waarbij je wetenschappelijke bronnen benoemt.
Vb.: Je lief kust met iemand anders. Je instinctief gevoel zegt: “Ik neem wraak door een sexy foto van haar of hem te verspreiden.”
Carlsmith e.a (2008) concludeerden na een grootschalig onderzoek dat mensen foutief geloven dat wraak nemen een goed gevoel geeft, terwijl ze in werkelijkheid lang blijven nadenken over hun daden en zich uiteindelijk slechter voelen dan mensen die niet de kans krijgen om wraak te nemen.
Door gesprekken te voeren waarin je refereert naar wetenschappelijk onderzoek, zien jongeren ook dat je je gedachten aftoetst aan betrouwbare bronnen.
Daarnaast mag ook benoemd worden dat het verspreiden van privéberichten wettelijk strafbaar is. Naast een inbreuk op de strafwet, vormt het verspreiden van een sext ook een schending van de privacyregelgeving en het recht op afbeelding van de afgebeelde persoon. (www.ikbeslis.be, www.sexting.be). In de huidige mediastorm werd opnieuw duidelijk dat ook volwassenen dit nog niet altijd inzien.
3. Trek het gesprek verder open
Zoals het een (PAV-)leerkracht betaamt, heb je deze week misschien een actua-opdracht over sexting gepland. Leerlingen kunnen informatie opzoeken, reportages herbekijken of – beluisteren, via een stellingenspel in debat gaan, via een rollenspel zich proberen verplaatsen in de rol van de andere, oefenen op grenzen aangeven, enzovoort. De leerplannen bieden veel ruimte om met dit thema aan de slag te gaan. Aangezien jongeren steeds vroeger een smartphone bezitten lijken deze gesprekken ons vanaf het 1e middelbaar relevant.
Het belangrijkst is dat je als leerkracht een veilige omgeving creëert zodat leerlingen durven praten. Misschien is dat op dit moment in het begin van het schooljaar nog niet evident, dan kunnen digitale tools een uitweg bieden. Laat leerlingen anoniem hun mening posten op een Padlet of een stelling beoordelen via Mentimeter en ga dan in gesprek. Zo heb je meteen zicht op wat er leeft in de klas. Vind je het niet evident om (met je superdiverse klasgroep) hierover in gesprek te gaan? Pimento heeft enkele tips:
- Ken jezelf, blijf jezelf, vermijd vooroordelen
- Wees nieuwsgierig
- Lees de groep
- Let op je lichaamstaal
- Zoek samen naar gelijkenissen
Vergeet niet om te vertrekken vanuit voorbeelden die aansluiten bij de leefwereld van jouw leerlingen. Jongeren kunnen zich (nog) niet altijd verplaatsen in het perspectief van een ander. Met de vraag “wie heeft vorige week de foto’s van de BV’s gezien?” maak je het erg concreet. Benadruk dat het gesprek niet gaat over schuld of schaamte maar een open dialoog is om te leren van elkaar.
Raak je er als leerkracht zelf niet uit? Op www.sextingopschool.mediawijs.be krijg je een overzicht van organisaties die vormingen rond sexting en seksualiteit voorzien. En op www.sexting.be vind je een verzameling van verschillende materialen en bronnen, waaronder ook materiaal om een sextingbeleid uit te werken. Tot slot geeft www.sensoa.be nog tips rond lesgeven over sexting.
Actualiteit of een vraag van je leerlingen kunnen een aanzet zijn om het gesprek over sexting aan te gaan. Maar ook in thema “Drugs”, “Rechten en plichten”, “Sociale Media”, “Mijn lichaam” en “Relaties”, kan een gesprek over experimenteren, (on)trouw, schaamte, privacy, schuld en andere, toch wel complexe onderwerpen, een plaats krijgen.
Wij gaan alvast aan de slag in onze lessen, jij ook?
Eva Faes en Nele De Witte
Eva Faes is lerarenopleider aan de AP-hogeschool te Antwerpen en NT2-leerkracht. Ze is onder andere gebeten door tweedetaalverwerving, meertaligheid, diversiteit en actief burgerschap.
Nele De Witte is lerarenopleider aan de AP-hogeschool te Antwerpen en PAV-leerkracht. Haar interesse gaat uit naar bso-onderwijs, teamteaching en gelijke onderwijskansen.
Bronnen:
- Allesoverseks.be (2020) [website].
- Apestaartjaren (2020). Jongeren en digitale media. Geraadpleegd op 13 september 2020 via www.apestaartjaren.be
- Brown, Brené (2018). Braving, The seven elements of trust. Geraadpleegd op 13 september 2020 van www.daretolead.brenebrown.com.
- Carlsmith, K. M., Wilson, T. D., & Gilbert, D. T. (2008). The paradoxical consequences of revenge. Journal of personality and social psychology, 95(6), 1316.
- DBA (2020, 11 september). Vrouwenraad: ‘Sexting is oke, stop victim blaming’. De Morgen. Geraadpleegd op 13 september 2020 van http://www.demorgen.be
- Gelekte naaktfoto’s, eigen schuld, dikke bult? (2020). Geraadpleegd op 13 september 2020 via https://www.pimento.be/gelekte-naaktfotos-eigen-schuld-dikke-bult/
- Gordon-Messer, D., Bauermeister, J. A., Grodzinski, A., & Zimmerman, M. (2013). Sexting among young adults. Journal of adolescent health, 52(3), 301-306.
- Jaffe, E. (2011). The complicated psychology of revenge. APS Observer, 24(8).
- Sexting?! Wat is dat? http://www.sexting.be (2017) [website].
- Transversale eindtermen secundair onderwijs (2019). Geraadpleegd op 12 september 2020 van http://www.onderwijsdoelen.be
