“Duizend Spiegels” is een project van Erfgoedlab Antwerpen en de lerarenopleiding van AP Hogeschool dat onderzoekt op welke manieren meerstemmige erfgoed- en herinneringseducatie in de klas aan bod kan komen en kan bijdragen tot dialoog en burgerschapsvorming bij leerlingen. Het praktijkonderzoek vertrekt vanuit de premisse dat historisch besef en erfgoedwijsheid fundamenteel zijn bij de ontwikkeling van jongeren tot actieve burgers.
Voor dit onderzoek zijn we op zoek naar betrokken leerkrachten - 3e graad L.O. tot 3e graad S.O. in een Antwerpse school – die zich bewust zijn van de impact van herinneringsculturen en culturele referentiekaders op leerprocessen en ‘senses of belonging’ bij leerlingen en studenten.
Samen met jullie en onder begeleiding van experten uit verschillende vakdomeinen onderzoeken we gedurende een intervisie/ontwerptraject van zes halve dagen op welke manieren referentiekaders, erfgoed en herinneringsculturen positief benut kunnen worden in de context van klas en school.
Tijdens het traject wisselen we ervaringen uit over lesprogramma’s, projecten en didactische werkvormen. We passen bestaande en nieuwe methodieken toe en reflecteren over hun praktische haalbaarheid in een klas- of schoolsituatie.
De output van dit intervisietraject bestaat uit didactische werkvormen en lesbrieven die worden verankerd in de lerarenopleiding van lager en secundair onderwijs van AP Hogeschool.
Om te bepalen wie ze zijn richten mensen en groepen zich – al of niet bewust – tot het verleden. Verhalen, mythes, familiegeschiedenissen, gekoesterde particuliere en collectieve herinneringen dragen bij tot betekenis en trots. Maar in een superdiverse samenleving verandert het collectieve herinneren. Nieuwe groepen laten van zich horen en brengen vergeten geschiedenissen naar voren. Meer en meer eisen ze erkenning van hun identiteit en stellen ze een al te eenzijdige interpretatie van het verleden aan de kaak.
Scholen – voornamelijk in steden – zitten volop in deze demografische en culturele omslag. Klassen bestaan uit leerlingen afkomstig uit vele landen en met verschillenden bindingen: met het woonland, met het herkomstland, met familie en godsdienst, met eigen kaders van geschiedenissen, culturele codes en tradities, materieel en immaterieel erfgoed, met een sociale klasse en een geografische context. Jongeren brengen hun eigen geschiedenis mee en hebben niet zelden kritische kijk op hoe de ‘verbeelde gemeenschap’ vorm krijgt in geschiedenislessen, in collecties van musea, in standbeelden in de straten, in tradities die worden gekoesterd en verhalen die worden verteld.
De manier waarop particuliere en gedeelde herinneringsculturen en het erfgoed dat er de materialisatie van is, een plaats krijgen binnen de schoolloopbaan van leerlingen, heeft een belangrijke impact op in welke mate leerlingen zich verbonden weten met de school, met de leerinhouden die op school worden aangereikt en in welke mate ze zich verbonden voelen met de bredere samenleving. Maar hoe geef je in de praktijk plaats aan deze herinneringsculturen? Welke rol kan cultuur- en erfgoededucatie daarin spelen? Welke actoren hebben welke rol te vervullen? Op welke manier leg je linken tussen verschillende herinneringsculturen en referentiekaders? Welke competenties zijn er nodig om te kunnen omgaan met meerstemmigheid en conflict? Hoe voer je ‘moeilijke gesprekken’ en ga je om met fricties of zelfs polarisering?
We zijn op zoek naar sterkte leerkrachten die zich willen vastbijten in een intensief traject van zes halve dagen tussen december 2021 en mei 2022. We mikken op maandag- (en eventueel woensdag)namiddagen, in overeenstemming (met je directie) nader te bepalen.
Ben jij leerkracht 3e graad L.O. tot 3e graad S.O. in een Antwerpse secundaire school en wil jij mee nadenken en ervaringen uitwisselen met collega’s en experts over deze belangrijke vragen?
Let op: wij zijn op zoek naar een diverse groep deelnemers qua achtergrond, ervaring, etc. met enige voorkennis in het thema en gaan daarom graag eerst met jou in gesprek. Indien je één van de gelukkigen bent, contacteren we je begin december om je inschrijving af te ronden.
Voor vragen en praktische info, neem contact op met Rachid Atia:
rachid.atia@antwerpen.be | 0476 933 072
Erfgoed en herinnering: de impact van veranderende herinneringscoördinaten:
Een gedeeld verleden stimuleert verbondenheid en creëert een gevoel van gemeenschappelijkheid. Erfgoed is daarbij een drager van collectieve herinnering; een historisch baken van ‘verbeelde gemeenschap’. Met een veranderende samenleving verandert het collectieve herinneren. Daarbij kunnen persoonlijke en collectieve herinneringen met elkaar conflicteren of aanleiding geven tot fricties. En komt erfgoed onder vuur te liggen.
De manier waarop herinneringsculturen plaats krijgen binnen de schoolloopbaan van leerlingen, heeft een grote (emotionele) impact op in welke mate leerlingen zich verbonden weten met de school en met de leerinhouden die op school worden aangereikt. Dit heeft niet alleen een brede impact op schoolresultaten, maar ook op de mate waarin jongeren zich later als volwassenen verbonden voelen met de bredere samenleving.
Professor Orhan Agirdag analyseert hoe brede maatschappelijke tendensen zoals stijgende etnische diversiteit en digitalisering een invloed hebben op onderwijs, opvoeding en leren.
Identiteitsontwikkeling is voor iedereen een complex proces. In een superdiverse samenleving wordt dit proces nog ingewikkelder. Jongeren moeten er laveren tussen verschillende werelden en zoeken op welke manier ze in de wereld (willen) staan. Stilstaan bij de identiteit van anderen betekent dan ook stilstaan bij de eigen identiteit, vanuit het besef dat identiteiten het resultaat zijn van complexe en dynamische processen.
Dr. Winny Ang is kinder-en jeugdpsychiater, verbonden als praktijkassistent Communicatie en docent Arts & Maatschappij – diversiteit aan de faculteit geneeskunde van Universiteit Antwerpen.
‘Emotienetwerken’ is een methodiek om met verschillende, ook conflicterende perspectieven aan de slag te gaan. Een ‘emotienetwerk’ brengt in kaart welke verschillende gevoelens, meningen en associaties mensen hebben bij een erfgoedobject. Aan de hand van deze methodiek krijgen ze inzicht in de continue onderhandelingen waarmee erfgoed tot stand komt, en in hoe de verschillende betekenissen van een erfgoedobject door de tijd heen en in de eigen tijd kunnen veranderen, en hoe deze betekenisgeving deel uitmaakt van een machts(on)evenwicht.
Eline Minnaar-Kuiper werkt als educator bij Imagine IC, een mix van archief en museum in de Amsterdamse wijk de Bijlmer. Imagine IC ontwikkelde i.s.m. de Reinwardt Academie de methodiek van het ‘emotienetwerken’.
Poli Roumeliotis studeerde Oude Geschiedenis aan de KU Leuven en de Aristoteles Universiteit van Thessaloniki en behaalde een Master in Culturen en Ontwikkeling aan de Leuvense universiteit. Bij FARO regisseert ze Buurten met Erfgoed 2.0-projecten om dit concept ook in het secundair onderwijs te initiëren.
Leen Alaerts is lector geschiedenis en onderzoeker verbonden aan de lerarenopleiding Secundair Onderwijs van UCLL, de enige UNESCO-hogeschool in Vlaanderen. Ze leidt een praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek rond wereldburgerschapseducatie in het secundair onderwijs en de lerarenopleiding.
