Op 15 september 2020 werd onderzoeksproject LAP! 1 jaar. Tijd dus voor een terugblik op het eerste projectjaar. Voor zij die nu denken: “Lap, ik heb weer iets gemist: what the hell is LAP!”, zetten we even de belangrijkste weetjes over LAP! op een rijtje:
- LAP! staat voor Learning Analytics @ AP Hogeschool.
- LAP! is een M-PWO-project: een M-PWO-project is een multidisciplinair praktijkgericht onderzoeksproject. Het projectteam achter LAP! bestaat uit onderzoekers van de departementen Wetenschappen en Techniek, Management en Communicatie en de AP Educational Research Unit. Ze doen dit niet omdat ze gewoon vriendjes willen zijn, maar omdat ‘Learning Analytics’ bij uitstek een multidisciplinair onderzoeksthema is.
- Met de resultaten van het LAP!-project willen we het onderwijs op onze hogeschool, maar bij uitbreiding ook bij andere stakeholders in de onderwijswereld verbeteren.
- Het doel van Learning Analytics (LA) is om data te ontsluiten om zo het leerproces van studenten beter te begrijpen en hun leeromgeving te optimaliseren. Door learning analytics wordt ‘data-driven’ onderwijsinnovatie mogelijk.
- Het doel van LAP! is om te onderzoeken op welke manier LA een belangrijke rol kunnen spelen in onze hogeschool en hoe we evidence-based dashboards kunnen ontwikkelen.
- Onderzoeken is leuk, maar uiteraard blijft het allemaal dode letter als er met die onderzoeksresultaten niets wordt gedaan. Vandaar dat er ook effectief LA-dashboards ontwikkeld worden.
- Die dashboards zijn bestemd voor drie gebruikersgroepen: Studenten, lectoren en opleidingshoofden.
- De ontwikkeling van deze dashboards gebeurt in 4 stappen, waarbij we evolueren van ‘geen dashboard’, naar ‘generieke dashboards’, over ‘dashboards voor specifieke gebruikersgroepen’ tot ultiem ook ‘adaptieve dashboards’ (die zich aanpassen op basis van Artificial Intelligence).
LAP! is dus 1 jaar jong. Toen we een jaar geleden het project opstartten, stond het gebruik van Learning Analytics aan de AP Hogeschool nog echt in zijn kinderschoenen. Vandaag zijn we op AP Hogeschool die kinderschoenen ontgroeid, wat uiteraard niet wil zeggen dat er geen grote leermarge meer is. Volgende stappen werden al gezet:
- We voerden een uitgebreide literatuurstudie uit naar LA.
- We voerden expertinterviews uit binnen de hogeschool om zo alle datasystemen van de hogeschool te inventariseren en te bekijken vanuit welke databronnen onze dashboards gevoed zouden kunnen worden.
- We voerden ook expertinterviews uit om te bekijken waar de grootste technische en juridische uitdagingen zouden komen te liggen.
- Alvorens er ook maar 1 dashboard werd ontwikkeld, wilden we eerst praten met drie gebruikersgroepen: de studenten, de lectoren en de opleidingshoofden. Met name hun mening over de inhoud en de looks & feel van hun toekomstig dashboard wilden we kennen alvorens over te gaan tot ontwikkeling. Dit deden we aan de hand van focusgroepen en een online bevraging.
Op korte termijn zullen de eerste LAP-dashboards worden ontwikkeld en kunnen de drie gebruikersgroepen er voor het eerst mee aan de slag.
Tijdens het eerste projectjaar werden quasi alle mijlpalen uit de gedetailleerde onderzoeksplanning behaald. En als u de bullets hierboven leest, dan denkt u wellicht: Puik gewerkt, LAP! -team. Uiteraard hebben wij puik werk geleverd, maar toch is het niet overdreven om te stellen dat het parcours van het eerste jaar vaak hobbelig was. Daarbij zijn we verschillende hindernissen tegengekomen die we gelukkig quasi allemaal het hoofd hebben kunnen bieden. Hindernissen die we echter niet zagen aankomen waren de uitgebreide juridische voorzorgen die genomen moeten worden, vooraleer je nog maar kan nadenken over de ontwikkeling van een dashboard.
Als niet-juristen dachten we bij aanvang van het LAP!-project dat het wel allemaal losjes zou lopen, aangezien er ergens diep verscholen in de privacy statements van onze Hogeschool vermeld stond dat “studentendata gebruikt konden worden voor onderzoeksdoelen om zo het leerproces van studenten te verbeteren”. Wel… dat was verkeerd gedacht van ons. Al snel tijdens het uitvoeren van de expertinterviews gaven de systeem- en databeheerders van AP Hogeschool aan dat we geen toegang konden krijgen tot de data, tenzij we een juridische grondslag konden voorleggen van de directie. Vervolgens informeerden we bij de directie hoe we de juiste grondslag te weten konden komen. We werden doorverwezen naar de DPO.
Een DPO is een ‘data protection officer’, wat min of meer betekent dat deze persoon het aanspreekpunt is voor alle data-kwesties binnen de organisatie. In geval van een gegevenslek is het ook de DPO die aangesproken zal worden door de gegevensbeschermingsautoriteit om meer uitleg te verschaffen. Alhoewel de DPO van AP Hogeschool een zeer sympathieke persoon is, bracht hij ons toch slecht nieuws. Voor LAP! zouden we zeker een DPIA nodig hebben. Ja, een “DPIA”! (dramatisch tromgeroffel). Aan de manier waarop het werd uitgesproken, kon ik meteen horen dat dit een zware kat om geselen ging worden. DPIA staat voor ‘Data Protection Impact Assessment’. Een DPIA is nodig bij elke verwerkingsactiviteit waarbij er “een hoog risico wordt gesteld aan de rechten en de vrijheden van individuele personen” (in casu, dus onze studenten). Bijvoorbeeld bij substantiële ‘profiling’ is een DPIA nodig, maar ook bij de verwerking van gevoelige gegevens op grote schaal.
Toch waanden wij ons veilig want wij dachten: “profiling is enkel problematisch wanneer het gepaard gaat met geautomatiseerde besluitvorming omtrent het individu.” Dat was voor LAP! geenszins het geval, aangezien onze dashboards enkel een informatieve functie hadden voor onze studenten. Dashboards moeten studenten helpen om een beter inzicht te krijgen in hun leerproces. Het is niet zo dat studenten met dramatische figuren in hun dashboard hun studies moesten stopzetten. De DPO stelde dat er misschien geen geautomatiseerde besluitvorming is, maar dat het toch mogelijk is dat studenten na het zien van een dashboard gestuurd worden in hun beslissingen. Sommige studenten - aldus de DPO - zouden zo van slag kunnen zijn door wat ze te zien krijgen in de dashboards, dat ze beslissen om te stoppen met studeren. En in die gevallen, moet je dus – gelet op de impact van het dashboard op het individu – toch een DPIA uitvoeren.
Bij de ontwikkeling van deze DPIA hadden we één meevaller, die ons werd ingefluisterd door onze behulpzame DPO. Op de website van de Franse gegevensbeschermingsautoriteit ( https://www.cnil.fr/en/privacy-impact-assessment-pia) kan je een tool downloaden die aan de hand van een aantal gerichte vragen het DPIA-formulier ‘automatisch’ invult. Het doel van zo’n DPIA is om in kaart te brengen wat de grootste risico’s zijn die kunnen ontstaan door de verwerking én welk antwoord je daar als dataverwerker op kunt geven. De vragen zelf waren echter stevig en pas na veel heen-en-weer gemail tussen een batterij juridische experts en de DPO kwamen we tot een DPIA die aanvaard werd door de DPO en de directie.
In de maanden na het verkrijgen van de toestemming van de directie, verkeerde het LAP!-team in een euforische stemming. Gedreven door een golf van enthousiasme namen we gesprekken af bij focusgroepen van studenten en lectoren. Deze eerste resultaten werden gevalideerd met een digitale bevraging. Deze methoden leverden zeer bruikbare inzichten op waarmee we rekening zullen houden bij de ontwikkeling van de dashboards. Het LAP-team heeft op basis hiervan veel meer inzicht verkregen in de voornaamste behoeften van de gebruikersgroepen aan AP. LAP! zal ongetwijfeld nog verder in de projectactiviteiten te maken krijgen met de do’s en don’ts bij het ontwikkelen van LA-dashboards. Wordt vervolgd!
Ben je zelf ook bezig learning analytics en dashboards binnen jouw onderwijsinstelling? Hou dan zeker rekening met de juridische uitdagingen die een dashboard met zich meebrengt. Indien er na het lezen van deze blog nog vragen zijn over Learning Analytics, GDPR, DPIA, etc. …. Aarzel dan niet om contact op te nemen met onze niet-juridische ervaringsdeskundige, Wannes Heirman.
