Probleemschets
Zwerfvuil en sluikstort vormen een grote uitdaging in stedelijke gebieden, met belangrijke ecologische maar ook maatschappelijke gevolgen. Vuile straten en pleinen wekken niet alleen de indruk van een falend bestuur en nalatige handhaving, maar leiden ook tot negatieve beeldvorming en stigma rond deze buurten en wijken. Vaak worden dichtbevolkte en armere buurten meer geconfronteerd met de problematiek van zwerfvuil en sluikstort.
Zo zijn voor bewoners in armoede de eisen van correct afvalbeheer extra belastend: beperkte opslagruimte, informatie- en taalbarrières, of financiële drempels maken het moeilijker om afval correct af te voeren. Hierdoor worden deze bewoners dubbel gestraft: ze ervaren vooral de sanctionerende kant van het afvalbeleid, maar profiteren nauwelijks van de voordelen van schone straten en pleinen. De ongelijkheid in de effecten van het stedelijk afvalbeleid werpt vragen op rond sociale rechtvaardigheid.
Dit project onderzoekt afval in de publieke ruimte daarom vanuit het perspectief van sociale ongelijkheid. Samen met stedelijke actoren, sociaal werk en bewoners gaan we op zoek naar oplossingen rond afval in de stedelijke publieke ruimte die rekening houden met situaties van armoede en sociale uitsluiting. We streven naar sociaal rechtvaardig en effectief afvalbeheer op maat van kwetsbare wijken.
Impact
Met dit onderzoek willen we bijdragen aan:
- Effectiever zwerfvuil- en sluikstortbeleid op maat van verschillende bewonersgroepen in de stad. We willen beleidsmakers voorzien van nieuwe inzichten in sociale aspecten van zwerf-en sluikstortproblematiek, die bijdragen aan een effectiever beleid op maat van verschillende bewonersgroepen in de stad.
- De strijd tegen sociale uitsluiting. We willen de negatieve sociale effecten van stedelijk afval en afvalbeleid voor stadsbewoners in maatschappelijk kwetsbare posities te reduceren.
- Aangename en aantrekkelijke publieke ruimten en wijken. We willen nieuwe, positieve buur(t)belevingen en sociale dynamieken stimuleren vanuit tegendiscoursen en sociaal-ruimtelijke interventies tegen sluikstort en zwerfvuil.
Onderzoeksvragen
De hoofdonderzoeksvraag van dit project is: “Hoe kan afval in de stedelijke publieke ruimte worden aangepakt op manieren die sociale uitsluiting tegengaan?” We werken deze vraag uit aan de hand van drie deelvragen:
- Welke interventies rond afval in de publieke ruimte zijn er momenteel in kwetsbare buurten, hoe kwamen ze tot stand, en hoe werken ze?
- Hoe interageren bestaande interventies met processen van sociale uitsluiting?
- Welke sociaalruimtelijke interventies tegen afval in de publieke ruimte kunnen nieuwe, positieve buur(t)belevingen stimuleren?
Aanpak
Om de link tussen afvalbeleid, armoede en sociale uitsluiting in kaart te brengen, combineren we verschillende kwalitatieve onderzoeksmethoden:
Desk Research, expertinterviews en discoursanalyse
We stellen we de relatie tussen afval(beleid) en armoede en sociale uitsluiting scherp aan de hand van desk research, doen stocktaking van bestaande interventies, en lijsten best practices op. Daarnaast bestuderen we het discours dat wordt gehanteerd in beleidsdocumenten en media-artikelen rond betrokken wijken en groepen.
Casestudie-onderzoek
Casestudie-onderzoek op specifieke plekken in de stad waar de problematiek van zwerfvuil en sluikstort als hardnekkig en ernstig wordt ervaren, laat ons toe om meer in de diepte te begrijpen wat er speelt. Met documentanalyse, stakeholderanalyse, observaties en diepte-interviews brengen we verschillende probleemdefinities en betrokkenen in kaart, tekenen we de voorgeschiedenis en huidige aanpak op, en onderzoeken we de effecten daarvan op de buurtbeleving.
Impactevaluatie
Aan de hand van de verzamelde data, evalueren we de impact van maatregelen uit het afvalbeleid op mensen in maatschappelijk kwetsbare posities. We toetsen de analyses af bij sociaal werkers en ervaringsdeskundigen in focusgroepen.
Participatief actie-onderzoek
Uit de bestudeerde cases selecteren we minimaal drie plekken waar we samen met de betrokkenen een afvalinterventie op maat ontwerpen, uitvoeren en evalueren. Tegelijk creëren we binnen dit luik multimediale rapportages waarin we verbindende narratieven en nieuwe perspectieven verkennen.