Spot op: Smartphone en afleiding

Concentratie is een kwestie van afleiding zo veel mogelijk uit te schakelen. Tegenwoordig hebben we te maken met een afleider van formaat: de smartphone.

1. Goudvis heeft langere aandachtsspanne dan de mens
2. Ons brein is lui
3. Multitasken is dom

1. Goudvis heeft langere aandachtsspanne dan de mens

Uit Canadees onderzoek van Microsoft blijkt dat de gemiddelde mens zich slechts 8 seconden kan concentreren. Met 9 seconden doet de goudvis het net iets beter dan de mens. Maar dat is niets vergeleken bij de hond: die kan zijn aandacht maar liefst 27 seconden op iets richten. 10 jaar geleden kon de mens nog 13 seconden gefocust blijven. Onze aandachtsboog is in deze prille eeuw dus bijna gehalveerd. De onderzoekers konden niet anders dan concluderen dat de opkomst van de smartphone daar iets mee te maken moest hebben. 

"1 op 3 werknemers ervaart productiviteitsverlies door berichten en e-mails, bij studenten is dit bijna 2 op 3" (Evaluatieonderzoek Kop Op Campagne, uitgevoerd door UA.)

Een gebrek aan concentratie is niet bevorderlijk voor de productiviteit. Het tast het denkvermogen aan, en fnuikt enthousiasme en plezier. Zo hebben mensen die zich moeilijk kunnen concentreren meer kans op depressie en omgekeerd: mensen met depressieve klachten hebben minder vermogen om zich te concentreren. Hoe minder bewust we zijn van ons doen en laten, onze gedachten en ons emotionele leven, hoe makkelijker we ons verliezen in piekeren en negatief denken. En wie in een gedeprimeerde gemoedstoestand verkeert, kan slechts in beperkte mate aandacht voor iets opbrengen. Enthousiasme en positiviteit geven ons namelijk de energie om geconcentreerd te blijven.

Keer voor jezelf eens terug naar het laatste moment waarop je heel enthousiast, blij of bevlogen was. De kans is vrij groot dat je toen gefocust was. Dat je niet met twee dingen tegelijk bezig was, maar volop opging in je activiteit. Dit wordt ‘flow’ genoemd. De activiteiten waarbij je het meest gefocust bent of in ‘Flow’, zijn seks (1) en sport (2) – zeker sporten waarbij je geconcentreerd moet zijn zoals klimmen.

"Flow is een antigif voor stress en burn-out."

Sterke focus brengt een gevoel van innerlijke vrede met zich mee.

2. Ons brein is lui

We gebruiken onze smartphone om een bepaald doel te bereiken (voor het werk, om contact te onderhouden, om ons door de files te loodsen, herinneringen te bewaren, efficiënter te zijn,… ), maar tegelijkertijd leidt de smartphone ons af van datgene wat we willen of zouden moeten doen.

Als mens zijn we graag afgeleid, simpelweg omdat het minder inspanning vraagt dan concentratie. Zelfs in de meest ideale setting is het menselijk brein, net als dat van de meeste diersoorten overigens, altijd op zoek naar een uitweg om niet te hard te moeten werken. 

"Bij de keuze tussen het nuttige en het nutteloze, grijpt ons brein helaas naar de afleiding."

Wanneer je een WhatsAppberichtje krijgt, is de kans zeer groot dat je ook allerlei applicaties zoals je mail of sociale mediaplatformen checkt. In tegenstelling tot een klassieke sms, zie je de andere bij WhatsApp typen. Terwijl je wacht op antwoord ga je snel even kijken op andere toepassingen. Misschien zie je dan een mail waarbij je iets onderneemt, een filmpje op Facebook dat je aandacht trekt… Onze smartphone is dus zowel nuttig als compleet nutteloos. 

"Gebruikers openden een app bijna drie keer meer wanneer ze pushberichten toestonden dan gebruikers die dat niet toestonden." (Localytics ,'The Year That Push Notifications Grew Up')

3. Multitasken is dom

‘Er staat nog zoveel op mijn todo-lijst maar ik kan nooit eens doorwerken.' Hoewel we geloven dat multitasken ons vooruit helpt, zullen we net door de combinatie van taken minder doen. Door de binnenlopende mails meteen te checken, een collega meteen te antwoorden, altijd bereikbaar te zijn via je smartphone en je eigen drang naar Facebook of Twitter raak je afgeleid. Daardoor begin je soms pas een halfuur later weer aan je oorspronkelijke taak. Als je deze al hervat.

'Dat komt omdat ons denkend brein maar één ding tegelijk kan', zegt dr. Theo Compernolle, neuropsychiater en psychotherapeut. 

"De 'pling' van een binnenkomende mail haalt ons brein 1,5 minuut uit concentratie, zelfs als we die mail niet bekijken."

Als we de mail wel bekijken, staat ons brein voor de complexe taak van content switching. Het moet de huidige taak even opslaan in het tijdelijke geheugen, om met het bewuste brein de mail te lezen. Vanaf het moment dat je zeven mailtjes of andere taakjes laat voorgaan, is de oorspronkelijke taak uit je tijdelijke brein verdwenen en mag je van nul herbeginnen. Bovendien gaat mogelijk heel wat info verloren bij het opnieuw oproepen van de oorspronkelijke taak uit je tijdelijke geheugen.'

"Bij multitasken vergeet je zaken, werk je minder grondig en maak je meer fouten. Waarom zouden we dat willen?"

Een test toont aan hoe moeilijk multitasken is (vanaf 1:40 min)

Neuropsychiater Theo Compernolle doet een proef met een journalist van Nieuwsuur. Hij deed bijna dubbel zo lang over het multitasken.

Hoe meldingen in toom houden?

	Kies welke meldingen je ontvangt Elke pling en trilling van onze smartphone activeert chemische reacties in ons brein. Verslavend! Ze 'dwingen' ons om de smartphone te checken en leiden ons zo ongemerkt af van waar me mee bezig zijn.
	Hoe doe ik dat? Zet meldingen van je sociale mediaprofielen af en kijk enkel op vaste momenten  (via je desktop) of er nieuwe berichten zijn. Bang om daardoor bijvoorbeeld uitnodigingen te missen?  Bij sommige social media apps  (bv Facebook meldingen) kan je instellen welke soorten berichten je wel wil ontvangen.  Schakel ook automatische newsfeeds en updates uit.
	Stop de blauwe vinkjes Stuur je iemand een bericht op WhatsApp, dan kan de zender aan de kleur van de vinkjes zien of het bericht gelezen is. Grijs is ongelezen, blauw gelezen. Bij een blauw vinkje verwachten we snel een antwoord.
	Hoe doe ik dat? Schakel leesbewijzen uit, dan krijg je ook geen blauwe vinkjes te zien bij anderen. Ook de Instagram activiteitstatus is hiermee te vergelijken. Deze functies staan standaard aan voor iedere gebruiker, maar je kan deze uitschakelen.
	Schakel mailmeldingen uit Krijg je een melding van een nieuwe mail op je smartphone, dan ben je even afgeleid en kent je concentratie al een dipje.
	Hoe doe ik dat? Schakel meldingen uit voor e-mails. Leg per dag een aantal voorafbepaalde tijdstippen vast om je mails te bekijken en te beantwoorden. Plan je mails als een item op je to-dolijst. Zo krijg je al je werk rond zonder te multitasken (wat trouwens niet lukt).
	Zet je meldingen tijdelijk uit Multitasking haalt je uit je concentratie, vertraagt het werktempo en verhoogt de foutenmarge. Je krijgt je werk niet rond, je todo-lijst groeit en wat je doet, doe je minder goed. Alles tegelijk willen doen is een bron van stress.
	Hoe doe ik dat? Ben je tijdens het werken of studeren vaak afgeleid door je smartphone? Zorg ervoor dat je je smartphone niet nodig hebt voor je (school)werk en leg je smartphone buiten handbereik.  Download een app blocker of Pomodoro app die je daarbij helpt. Zet je meldingen op je smartphone uit of verwijder tijdelijk de meest verleidende apps.
	Gebruik een gewone GSM, geen smartphone Bij velen zal het niet aan de orde zijn, maar voor sommigen onder ons zal het bezit van een smartphone meer nadelen opleveren dan voordelen. Met een gewone GSM kan je ook bellen en sms’sen, èn je kan hem gebruiken als wekker. Dikwijls zal zo’n overgang een periode van aanpassing vragen (die lijkt op afkicken), maar als het lukt lost het ineens al de problemen op die worden aangekaart in deze 6 dossiers. Deze toestellen worden nog overal verkocht, ze kosten ongeveer 30 euro en je dient ze ongeveer 1 keer per week gedurende 3 uur op te laden.

Bronnen:

• Provinciaal Veiligheidsinstituut, Gert Van Daele
• Theo Compernolle, Ontketen je brein. Het boek is verschenen bij uitgeverij Lannoo
• Digital Detox, Florence Pérèz. Het boek is verschenen bij uitgeverij Lannoo
• Microsoft, Onderzoeksrapport

MEER WETEN? STEL JE VRAAG AAN HET INFORMATIECENTRUM VAN HET VEILIGHEIDSINSTITUUT