Spot op: Beeldschermwerk

Hoe kunnen we de omgeving waarin we beeldschermen gebruiken aanpassen aan de gebruiker? Zowel de werkruimte als de meubels en de elektrische toestellen (met accessoires) maken deel uit van die omgeving en zullen het welzijn van de beeldschermwerker mee bepalen. We zetten een aantal belangrijke aandachtspunten op een rijtje.

Macro

Dikwijls vergeten we na te denken over hoe we de verschillende bureaumodules ten opzichte van elkaar en ten opzichte van structuren die we moeilijk kunnen verzetten (ramen, deuren, …) moeten plaatsen. Het schilderen van de muren, het krijgen van nieuwe bureaus of vloerbekleding zijn ideale momenten om hierover na te denken. Zo vermijden we best:

reflecties in ons scherm en te grote contrasten tussen ons scherm en de omgeving: we plaatsen ons beeldscherm daarom best loodrecht op de ramen; we kunnen het contrast ook verminderen door de helderheid of brightness van ons scherm te regelen (in geval van bv. een heldere ochtend zetten we de helderheid op maximaal, in het geval van een donkere avond zetten we de helderheid eerder minimaal);
ogen en/of deuren in de rug: onderzoek wijst uit dat als mensen van achter je kunnen meekijken op je scherm, je dit kan ervaren als een stressfactor; veel hieromtrent hangt uiteraard af van de mentale gesteldheid van de beeldschermwerker, maar het vermijden van deze setting is sowieso een relevante actie;
een te beperkt dieptezicht: mensen die veel tijd doorbrengen achter het beeldscherm moeten regelmatig hun brandpuntsafstand kunnen laten variëren; daarom wordt het afgeraden om mensen met hun scherm juist voor een muur te plaatsen.

*Goede plaatsing van bureaus in een kantoorruimte*

Uiteraard zijn er nog andere parameters die de plaatsing van de verschillende bureaus kunnen sturen. Zo houd je best rekening met het feit dat sommige collega’s intens moeten samenwerken of met het feit dat niet iedereen even oud is of even lang achter het scherm zit.

Micro

Als we dan inzoomen op onze omgeving, zien we dat het nodig is om de stoel, de tafel en het beeldscherm aan te passen aan de beeldschermwerker. Om dit op een efficiënte manier te doen, passen we eerst de zithoogte van de stoel aan de gebruiker aan. De volgende stappen (3 t.e.m. 8) kunnen we volgen in onderstaande figuur (zie ook deze presentatie).

Als we meer dan 3 à 4 uur per dag achter het beeldscherm doorbrengen, is een klassieke (intuïtief) instelbare bureaustoel nog steeds (in de meeste gevallen) de beste oplossing. Om af te wisselen met een statische zithouding zijn allerhande zitballen en schommelstoelen dikwijls goede dynamische alternatieven. Let er wel op dat je in die gevallen je werkblad aanpast aan de dikwijls veranderde zithoogte.

Niet alleen het onderbreken van statisch computerwerk is belangrijk, maar ook een actieve levensstijl kan helpen. Dit kan op een bescheiden manier zoals het nemen van de trap i.p.v. de lift of het plaatsen van fax, printer en andere apparaten in een andere ruimte of op een afstandje van je bureau. Je kan eens al wandelend vergaderen of koffie drinken zittend op een sta-steun.

Muizen en toetsenborden

Toetsenborden en muizen vinden we tegenwoordig in allerlei al dan niet exotische vormen terug. De (goeie) ergonomische modellen streven tijdens het doen van repetitieve bewegingen een zo neutraal mogelijke positie van polsen en onderarmen na, om zo overbelastingsletsels (RSI of Repetitive Strain Injuries) te vermijden. Ze proberen er m.a.w. voor de zorgen dat de aanpassing van je lichaam aan de beperking opgelegd door je omgeving minimaal is.

Omdat iedereen anders gebouwd is, zal het ene type toetsenbord of muis voor de ene persoon heel goed werken, terwijl het voor iemand anders helemaal niet leidt tot de beoogde neutrale positie van pols en/of onderarm.

*links: verticale muis, rechts: traditionele muis*

toetsenborden D.jpg — *links: gekromd toetsenbord met polssteun, rechts: laptop*

Vergeet hierbij ook niet dat het een tijdje duurt vooraleer je een nieuw bureau accessoire gewoon bent. Het is niet omdat je op een ergonomisch toetsenbord de eerste week nogal wat fouten tikt, dat het voor jou geen goed alternatief is. Geef het wat tijd.

Laptops en tablets

Gebruik liever een desktop i.p.v. een laptop. Wanneer een laptop echter absoluut noodzakelijk is, kan het gebruik best beperkt worden tot kortere periodes dan bij een desktop. Bij regelmatig gebruik van een laptop gebruik je best een laptopsteun, een los toetsenbord en een externe muis. Plaats de (verstelbare) laptopsteun zo, dat de bovenkant van je scherm op ooghoogte komt.

De tablet was ontworpen om altijd en overal te kunnen gebruiken gedurende korte periodes. Bij langdurig gebruik gelden ergonomische richtlijnen voor een betere houding, productiviteit en leesbaarheid:

langer dan 30 minuten aan één stuk: gebruik een houder en een extern toetsenbord om nekklachten te vermijden;
langer dan 2 uur: sluit de tablet aan op een extern beeldscherm omdat het kleine blinkende scherm dan leidt tot vermoeidheid, prestatieverlies en het minder goed onthouden van informatie.

Het mobiele karakter van de tablet biedt uiteraard ook voordelen op vlak van ergonomie. De beeldschermwerker hoeft niet meer de hele dag op eenzelfde plaats te werken. De afwisseling tussen zitten en staan, tussen een bureaustoel en zetel, tussen wandelen en zitten (...) blijven de beste manier om éénzijdige overbelasting te vermijden. Deze meerwaarde kan nog meer uitgespeeld worden in de klas of op het werk.

Nog tips

Neem regelmatig pauzes. Op die manier krijgen spieren en pezen de kans om te herstellen van statische spanningen. Het is beter om vele korte pauzes te nemen dan een paar langere. Frequente pauzes zouden dan ook leiden tot een hogere productiviteit omdat de werknemer zich comfortabeler voelt op de werkplek. Er zijn verschillende soorten pauzes: actieve pauzes (lichte gymoefeningen), passieve pauzes (rust) en het uitvoeren van andere activiteiten tijdens de pauze.
Er bestaan ook softwareprogramma's die te lang of te intensief werk achter een computer voorkomen en die geregeld oefeningen voorstellen om het lichaam te laten herstellen. Programma's waarbij je zèlf kan instellen na hoeveel tijd je pauzes of oefeningen wil doen en programma's die rekening houden met het aantal toetsaanslagen, muisclicks en intensiteit om op die manier pauzes aan te bieden, krijgen de voorkeur. Programma's waarin ook rek- en strekoefeningen voorkomen zijn ook aan te bevelen.
Bij schrijf - of leeswerk: zorg voor een schuine opstelling van het werkvlak: bij schrijftaken een hoek van 10 à 15°, bij leestaken eerder 45°.