Spot op: Etikettering

Aangezien GHS geen wet is, wordt de inhoud ervan in Europa naar wetgeving vertaald in een verordening genaamd CLP (Classification, Labelling and Packaging of Chemicals). Deze bevat o.a. de wijzigingen in de gevarenpictogrammen en de classificatie van stoffen en mengsels.

GHS staat voluit voor Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals. Het is eigenlijk een set van criteria voor het indelen van de gevaarseigenschappen van stoffen en mengsels. Het heeft als doel te komen tot één wereldwijd geharmoniseerd systeem voor de gevaarsindeling van stoffen en zal stap voor stap in verschillende landen worden ingevoerd. GHS geldt voor de levering, het vervoer (over land, spoor en water) en het gebruik van stoffen en mengsels.

Binnen het GHS zijn er negen gevarenpictogrammen overeengekomen en een groot aantal standaard gevaarsaanduidingen en voorzorgsmaatregelen. Door het invoeren van het GHS vermindert het aantal verschillen tussen wettelijk verplichte classificatiesystemen in de wereld. Hierdoor komt er meer eenheid in de indelingscriteria, gevaarsklassen en pictogrammen en het vormt daarom op termijn een grote verbetering voor leveranciers en transporteurs van stoffen en mengsels, maar ook bv. voor vergunningverleners, toezichthouders, hulpverleners en particulieren.

Het GHS is echter niet van toepassing op o.a. radioactieve stoffen, niet-geïsoleerde tussenproducten, afvalstoffen, genees- en diergeneesmiddelen, cosmetica, levensmiddelen (inclusief additieven en aromastoffen), diervoeders en stoffen en mengsels voor wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling.

Het systeem geldt voor iedereen die stoffen en mengsels in de handel brengt (fabrikanten, importeurs, gebruikers, distributeurs, …).

Motivatie

De motivatie om te komen tot een internationaal eenduidig systeem is logisch. Eénzelfde stof kon in één land als giftig aangemerkt zijn en in een ander land niet als een gevaarlijke stof aangezien worden. Ook in de veiligheidsinformatiebladen ((M)SDS-formulieren) leidde dit tot onduidelijkheden: bedrijven moesten verschillende bladen maken voor verschillende delen van de wereld. Het invoeren van een globaal geharmoniseerd systeem moet deze hinderpalen voor de wereldhandel uit de weg ruimen. Toch blijven de specifieke symbolen voor het vervoer van gevaarlijke stoffen uit het ADR (transport over land) naast het GHS bestaan.

Klassen en categorieën

Naargelang de gevaren ervan wordt een stof of mengsel van stoffen ingedeeld in één of meerdere gevarenklassen. Er zijn drie soorten gevarenklassen:

Fysische gevaren (bv. ontplofbaar, ontvlambaar, oxiderend)
Gevaren voor de gezondheid (bv. giftig, kankerverwekkend)
Gevaren voor het milieu (bv. giftig voor waterorganismen)

De klassen zijn op hun beurt onderverdeeld in één of meer categorieën, naargelang de grootte of ernst van het gevaar.

Deze indeling is complexer dan deze die in de bestaande Europese reglementering gebruikt wordt. Ook zijn de criteria voor de indeling van stoffen in een bepaalde klasse of categorie niet altijd gelijk aan de Europese criteria; voor de indeling van een stof naar giftigheid gebruikt GHS bv. andere grenzen. Daardoor zullen sommige stoffen een andere indeling en etikettering krijgen in GHS.

Voor een overzicht van de verschillende gevarenklassen, zoals geïmplementeerd in de Europese Unie, kan je de gedetailleerde lijst op Wikipedia of op één van de onder bronnen vermeldde sites bekijken.

Etikettering

Een GHS-etiket bevat de volgende elementen:

één of meer pictogrammen of gevaarsymbolen in functie van de gevarenklasse;
een signaalwoord (signal word) (gevaar of waarschuwing, naargelang de gevarencategorie van de stof)
één of meer gevarenaanduidingen (hazard statements, H-zinnen of gevaarszinnen), die de rol van de huidige R-zinnen overnemen, en de risico’s van de stof beschrijven i.f.v. de gevarenklasse en -categorie;
één of meer veiligheidsaanbevelingen (precautionary statements, P-zinnen of voorzorgsmaatregelen), die de huidige S-zinnen vervangen en veiligheidsvoorschriften geven voor het omgaan met de stof. Er zijn vijf soorten veiligheidsaanbevelingen: algemene zinnen, en zinnen m.b.t. preventie, respons, opslag en afval. Hiervoor kunnen ook pictogrammen gebruikt worden.

etiket methanol.jpg — *Voorbeeldetiket: Methanol*

Het GHS geeft per klasse en categorie aan, welk symbool of signaalwoord en welke gevarenaanduidingen en veiligheidsaanbevelingen op een etiket moeten voorkomen.

Meer info en een overzicht vind je in deze presentatie.

Symbolen

De GHS-symbolen staan in een witte gekantelde ruit met een rode rand. Ze zijn grotendeels dezelfde als de vroegere oranje gevaarsymbolen, met uitzondering van de symbolen voor houder onder druk (een gasfles) en gezondheidsgevaar op lange termijn (een stralende borstkas) - waarbij het kan gaan om kankerverwekkende, mutagene, reprotoxische (deze stoffen bedreigen niet de gezondheid van de medewerkers zelf, maar wel de mogelijkheid tot het verwekken tot nageslacht of de gezondheid van dat nageslacht), of sensibiliserende effecten. Ook is het andreaskruis (voor schadelijk) vervangen door een uitroepteken.

*links: ontplofbaar (oud symbool) - rechts: explosief*

*links: oxiderend (oud symbool) - rechts: oxiderend*

*links: (zeer) licht ontvlambaar (oud symbool) - rechts: ontvlambaar*

*links: schadelijk (oud symbool) - rechts: irriterend, sensibiliserend, schadelijk*

*links: bijtend (oud symbool) - rechts: corrosief*

*links: giftig (oud symbool) - rechts: giftig*

*links: milieugevaarlijk (oud symbool) - rechts: gevaarlijk voor aquatisch milieu*

gassen onder druk

lange termijn gezondheidsgevaarlijk

Deze weergave impliceert echter niet dat de bestaande indelingen van chemische stoffen en mengsels direct omgezet kunnen worden op basis van alleen het symbool. Daarvoor is een inhoudelijke beoordeling op basis van de indelingscriteria nodig.

Gefaseerde planning

voor zuivere stoffen wordt het huidige systeem behouden tot 1 december 2010; voor mengsels (ook legeringen worden als mengsels beschouwd) en preparaten wordt het behouden tot 1 juni 2015. Het GHS-etiket mag wel eerder op vrijwillige basis worden gebruikt;
tussen 1 december 2010 en 1 juni 2015 worden stoffen ingedeeld volgens beide systemen, maar is het GHS-etiket verplicht;
vanaf 1 juni 2015 vervalt het huidige systeem van indeling en etikettering en is enkel het GHS geldig.