Sinds 2006 bestaat er een Europese norm voor schoolmeubilair (NBN-EN 1729). De combinatie van een tafel en een stoel met de juiste afmetingen maakt een goede zithouding mogelijk, waardoor gezondheidsklachten nu en in de toekomst beter kunnen worden voorkomen. Iemand die goed zit, werkt ook prettiger en geconcentreerder. In hetgeen volgt wordt dieper ingegaan op de ergonomie van het zitten op school, m.a.w. het aanpassen van de omgeving aan de zittende leerling.
Naast het kiezen van het juiste schoolmeubilair spelen uiteraard ook een goede fysieke conditie, gezonde voedingsgewoonten, de juiste tiltechnieken en je zithouding elders (bv. achter de computer, laptop, …) een belangrijke rol in het vermijden van klachten.
Vroeger vertrok men van de lichaamslengte als maat voor de zithoogte. Uit onderzoek is echter gebleken dat bij kinderen met dezelfde lichaamslengte aanzienlijke verschillen in onderbeenlengte kunnen voorkomen waardoor deze een betere maat is voor het bepalen van de zithoogte (zie figuur).
In functie van de onderbeenlengte onderscheidt de norm 8 categorieën met een verschillende kleur. Binnen één schoolklas moeten in een ideale situatie dus stoelen en banken staan die verschillend zijn in hoogte omdat ook de lichaamslengte van leerlingen uiteenlopend is. In onderstaande tabel vind je de stoel- en tafelhoogtes die corresponderen met de verschillende onderbeenlengten.
De norm laat verschillende zitconcepten toe. De zitting mag zowel horizontaal (a) als 10° naar voor of achter gekanteld (b) zijn, maar ondertussen bevestigt wetenschappelijk onderzoek echter wel de voorkeur voor het systeem met de open hoek. Dit zitconcept laat ons toe om een actief voorwaartse houding af te wisselen met een passief achterwaartse houding. In deze houding is wel een voetensteun nodig zodat leerlingen bij het achterwaarts zitten (bv. tijdens het kijken richting bord) toch steun hebben.
De norm schrijft ook een hellend werkblad voor met een inclinatie tot 20°. Dit is gunstig om de buiging in de nek en in de rug tegen te gaan. Het werk wordt naar de ogen gebracht in plaats van omgekeerd. De schoolboeken kunnen omwille van dit principe ook best op een pennenzak geplaatst worden zodat ze nog iets meer rechtop staan.
Hoe kom ik nu te weten in welke categorie een leerling zich bevindt? Laat de leerling met één been bovenop een meetlint gaan zitten. Zorg dat de leerling zover naar achteren schuift, dat de tafelrand in de knieholte van de leerling valt. Meet de leerlingen met de schoenen die zij normaal gesproken op school dragen. Zorg dat de leerling de voet haaks op het meetlint houdt. Lees vervolgens aan de onderkant van de hak de onderbeenlengte af. Kies een tafel en een stoel met de kleurcode die je terugvindt in de tabel hierboven.
Het is belangrijk dat de leerlingen het gehele jaar goed zitten. Het is daarom af te raden om bij het verdelen van de tafels en stoelen rekening te houden met de verwachte groei van de leerlingen. Het is beter om het meubilair tweemaal per schooljaar onder de leerlingen te verdelen.
In het geval dat de leerlingen verplicht zijn tot het aannemen van een horizontale zithouding (omdat het meubilair geen andere houding toelaat), kan je ook gewoon zien of ze aan meubilair van de juiste maat zitten.
Te hoge of te lage stoelen of tafels leiden maar al te vaak tot slecht doorbloede benen, weinig ondersteunde houdingen, belemmering van de bewegingsvrijheid, vergrote kans op rug-, nek- of schouderklachten en zelfs vergroeiingen van de wervelkolom.
Een volledige aanpassing van het meubilair aan de lichaamsmaten van de leerlingen is alleen mogelijk door middel van volledig verstelbaar meubilair. Uit ergonomisch oogpunt is het daarom wenselijk om alle leerlingen van volledig verstelbare tafels en stoelen te voorzien, uit financieel oogpunt is dit echter vaak niet mogelijk.
Voor een acceptabele zithouding is het gelukkig ook niet noodzakelijk om voor alle leerlingen volledig verstelbaar meubilair aan te schaffen. Indien je vijf verstelbare tafels en stoelen per groep aanschaft, kan je al veel problemen ondervangen bij het verdelen van de tafels en stoelen onder de leerlingen. Indien je verstelbaar meubilair aanschaft, let dan op het volgende: Kunnen tafel en stoel eenvoudig worden versteld? Is er bv. een kleurcodering aangebracht gebaseerd op de Europese norm? Bij bepaalde taken zoals lezen kan het een voordeel zijn als het mogelijk is om het blad van de tafel in een schuine stand te plaatsen.
Geen enkele zithouding zal echter rugpijn voorkomen indien men te lang in dezelfde houding blijft zitten en dus te weinig afwisselt. Naarmate het aantal zittende uren toeneemt ten koste van het aantal uren dat de mens beweegt, moeten we beweging en variatie inbouwen in het zitpatroon zèlf.
Zitten moet dus een dynamische activiteit zijn. Het gaat hier om bewegingen die de mens zelf kan maken op de stoel. Heel belangrijk hierbij zijn de voor- en achterwaartse kantelingen van het bekken waardoor de tussenwervelschijven gevoed worden. We raden aan om meubilair te kiezen dat uitnodigt om van houding te veranderen.
Geregeld de stoel verlaten om bv. te staan of rond te lopen vormt een alternatief voor zitten. Ook de aanwezigheid van zitalternatieven (zitbal, balansstoel, …) kan een aangename afwisseling zijn na een periode van zitten. Het gebruik van verschillende zitmogelijkheden binnen een klaslokaal kan meer afwisseling en beweging in de hand werken indien ze door elkaar gebruikt worden. Voor het inbouwen van meer beweging in je schooldagindeling is uiteindelijk in vele gevallen je eigen creativiteit de beperkende factor!
LEER MEER OVER ERGONOMIE VIA EEN GROEPSBEZOEK AAN HET VEILIGHEIDSINSTITUUT
Karrewiet Reportage ergonomie
Een goede houding bij computergebruik
Waarom is zitten zo slecht voor je? (TED - Engels)
Kom NU in beweging! De beweegprofeet bij Brandpunt
Varier - Gids voor een goede houding en actief zitten (Engels)
Verschijningsdatum: november 2017
 |
MEER WETEN?
|
