De vergrijzing en verzilvering van onze stedelijke bevolking stelt ons voor nieuwe uitdagingen. Hoe zorgen we ervoor dat oudere volwassenen op een menswaardige manier in hun eigen huis in de stad kunnen blijven wonen?
Essentieel hiervoor is dat de buurt aangepast is aan de specifieke noden van ouderen. Toegankelijk publieke ruimte, een aangepast vrijetijdsaanbod en voldoende dienstverlening in de onmiddellijk buurt zijn van belang. Maar hoe onderzoek je of een stad werkelijk oudervriendelijk is?
Om dit te beantwoorden bundelden de onderzoekers van kenniscentrum Stadskracht hun expertise. Zo ontwikkelden een gerontoloog (Sofie Vermeiren), een landschapsarchitect (Greet Mendonck) en een ergotherapeut (Sara Suykens) een participatieve methodiek waarbij ouderen zelf mee het onderzoek voeren.
We bevroegen meer dan 560 ouderen uit twee Antwerpse districten (Hoboken en Borgerhout) over hun buurt en het gebruik ervan, met de hulp van vrijwillige ouderen, studenten en onderzoekers. De betrekking van ouderen en studenten was enorm waardevol om een beter inzicht te verkrijgen.
Ik ben vragenlijsten gaan afnemen bij mijn vrienden en mijn buren want ik vind het belangrijk dat senioren zich goed voelen in ons district. Daar wil en kan ik mee voor zorgen. (65-plusser wonende te Borgerhout)
Uit de vragenlijsten en focusgroepen bleek dat er duidelijk angst is om ’s avonds buiten te komen en dat bepaalde zones best ontoegankelijk zijn voor ouderen. Dit beperkt sterk hun mobiliteit en zelfstandigheid.
Knelpuntwandelingen
Om hindernissen in de stedelijke omgeving nog beter in kaart te brengen, gingen de onderzoekers letterlijk de straat op met zogenaamde knelpuntwandelingen. Tijdens deze wandelingen identificeren ouderen, beleidsmedewerkers en studenten Landmeten knelpunten met behulp van een GIS-applicatie. Dit Geografisch InformatieSysteem (GIS) maakt het mogelijk om data via een kaart te delen en complexe gegevens zichtbaar te maken. Hierdoor ontstaan diepere inzichten in de data, zoals patronen, situaties en relaties, waardoor gebruikers slimmere beslissingen kunnen nemen.
Als landmeter in wording was deze doelgroep nieuw voor mij. Het was een leerrijke, en ook verrijkende ervaring, om samen met die senioren te gaan bekijken welke elementen voor hen een hindernis vormen in het gebruik van de openbare ruimte. Deze ervaring zal me later helpen om, wanneer ik zelf actief ben in het werkveld, ook met de oudere bevolking rekening te houden wanneer we openbare ruimtes inrichten. (Student AP Hogeschool, opleiding Landmeten)
Deze praktische aanpak leverde waardevolle inzichten op. In Hoboken kwamen mobiliteit en toegankelijkheid van de openbare ruimte naar voren als prioritaire domeinen. Indicatoren zoals voetpaden, openbare toiletten, bushaltes en zitbanken werden in kaart gebracht.
Het was een fijne ervaring om met de senioren mee op stap te gaan, maar het ouderdomspak was best confronterend. Ik gedroeg me anders op straat, veel voorzichtiger. (Beleidsmedewerker Hoboken)
Resultaat
De bevindingen van het onderzoek brengen we samen in een lokale scorekaart voor ouderenvriendelijkheid, de SilverScore. Met behulp van GIS analyseren we objectieve indicatoren, zoals de locatie van zitbanken en openbare toiletten, en vergelijken deze met de ervaringen van ouderen. Deze aanpak onderstreept het belang van de mening van ouderen in stedelijke planning en ontwikkeling.
Door te begrijpen welke factoren een omgeving ouderenvriendelijk maken, kunnen we gerichte aanbevelingen doen voor het verbeteren van de openbare ruimte en de levenskwaliteit van ouderen. De resultaten van dit project in Hoboken en Borgerhout zullen dienen als model voor toekomstige stedelijke ontwikkelingen, zowel lokaal als op bredere schaal.
Wat nu?
Dankzij hun inbreng zijn deze co-onderzoekers beter in staat om scherpe beleidsadviezen te ontwikkelen. Dit project benadrukt niet alleen de wetenschappelijke waarde, maar ook de maatschappelijke relevantie. De innovatieve participatiemethode en de samenwerking tussen ouderen, studenten en beleidsmakers dragen bij aan een inclusieve en toegankelijke stad voor iedereen.
Heeft u vragen of wilt u meer weten over het project? Neem dan contact op met het kenniscentrum Stadskracht van AP Hogeschool Antwerpen.
