Door Siham Chaoui, Peter David & Elena Van den Broeck
Soft skills worden belangrijker en vormen steeds vaker de doorslaggevende factor in professioneel succes en persoonlijke groei. Werkgevers waarderen soft skills in toenemende mate als essentiële kwaliteiten voor werknemers. Maar hoe ondersteunen we de ontwikkeling van deze cruciale vaardigheden effectief? Hoe kunnen we onze studenten het beste voorbereiden op deze realiteit? Het Kenniscentrum Onderzoek Levenslang Leren en Innoveren onderzocht hoe we soft skills-ontwikkeling optimaal kunnen ondersteunen tijdens stages en werkplekleren. We delen hier 10 inzichten.
Om soft skills-ontwikkeling bij studenten te ondersteunen, creëerden we een veelzijdige 360° digitale leeromgeving op Moodle. Deze omgeving bestaat uit vier kerncomponenten:
- KYSS: een zelfrapportage-vragenlijst voor het diagnosticeren van soft skills.
- Ondersteuningsmaterialen: een aanbod aan leermaterialen om het bewustzijn te vergroten en de vaardigheden te versterken.
- Persoonlijke coaching: gerichte begeleiding voor individuele groei.
- 360° feedback: instrumenten en methoden om een volledig beeld van iemands vaardigheden te krijgen.
We testten deze tools in de praktijk via een pilootproject bij drie opleidingen van AP Hogeschool Antwerpen: Elektromechanische Systemen, Biomedische Laboratoriumtechnologie en Bedrijfsmanagement. Studenten, stagebegeleiders en stagementoren gebruikten onze instrumenten, methodieken en materialen tijdens stages en werkplekleren. Hun ervaringen en feedback vormden de basis voor onze bevindingen. Dit praktijkwetenschappelijk onderzoek (APplied 360°) leidde tot tien waardevolle inzichten.
10 wijze lessen
1 - Spreek dezelfde taal: ontwikkel een gemeenschappelijke taal voor soft skills
Een gedeeld begrip van soft skills is essentieel voor effectieve communicatie over soft skills en de ontwikkeling ervan. Zonder duidelijke definities kunnen misverstanden ontstaan, wat gerichte ondersteuning en groei belemmert. Neem bijvoorbeeld een stagebegeleider die feedback geeft over de 'communicatievaardigheden' van een student: als betrokkenen verschillende interpretaties hebben van dit begrip, leidt dit tot verwarring. Het is essentieel om een lijst van relevante soft skills te hebben met een concrete en eenduidige definitie en deze definities consistent te gebruiken in alle aspecten van de opleiding. Het KYSS-model kan hierbij als leidraad dienen. (Het KYSS-model is een bundeling van 16 soft skills o.b.v. onderzoek).
Door een gemeenschappelijke taal te gebruiken, verbetert de communicatie tussen alle betrokkenen. Feedback wordt gerichter en effectiever omdat iedereen hetzelfde bedoelt met bepaalde termen. Voor studenten worden de ontwikkelingsdoelen duidelijker, wat hun groei bevordert. Tot slot worden gesprekken over voortgang en groei efficiënter omdat er minder tijd verloren gaat aan de verduidelijking van begrippen.
2 - Meet en maak bewust: gebruik een meetinstrument om bewustzijn te creëren en vooruitgang te volgen
Het gebruik van een meetinstrument, zoals de KYSS-zelfrapportagevragenlijst, creëert zelfinzicht en bewustwording. Studenten ontdekken hiermee niet alleen hun sterke punten, maar krijgen ook een helder beeld van hun ontwikkelmogelijkheden. Door regelmatig stil te staan bij hun soft skills en deze systematisch in kaart te brengen, maken studenten hun eigen vooruitgang zichtbaar.
Deze concrete visualisatie van groei werkt als een sterke motivator. Het moedigt hen aan om verder te reiken. Ze zien niet alleen waar ze vandaan komen, maar ook wat er mogelijk is. Dit inzicht stimuleert hen om actief te blijven werken aan hun soft skills, waardoor een positieve cyclus van bewustwoording, ontwikkeling en motivatie ontstaat.
Studenten hebben niet alleen nood aan een eindevaluatie, maar ook aan vroege bewustmaking over soft skills en tussentijdse feedback op verschillende momenten
(Stagebegeleider)
3 - Kijk door alle brillen: gebruik 360° feedback voor een compleet beeld
Zelfinzicht is een waardevol startpunt voor persoonlijke groei, maar het volledige plaatje krijg je pas door de blik van anderen erbij te betrekken. Door feedback te verzamelen via een 360°-aanpak - van medestudenten, lesgevers, stagebegeleiders en stagementoren - ontstaat een rijker en betrouwbaarder beeld van iemans soft skills. Het gebruik van gestandaardiseerde methoden zorgt ervoor dat de feedback vergelijkbaar en consistent is, wat de betrouwbaarheid verhoogt.
De kracht van deze aanpak ligt in de veelzijdigheid van de perspectieven. Door alle inzichten te verzamelen en op een overzichtelijke en begrijpelijke manier te presenteren, krijgt de student een genuanceerd beeld van zijn of haar competenties. Dit stimuleert niet alleen zelfreflectie, maar biedt ook concrete aanknopingspunten voor persoonlijke ontwikkeling.
4 - Van inzicht naar actie: laat feedback aanzetten tot zelfreflectie en groei
Feedback is een krachtig instrument voor persoonlijke groei, maar alleen als het wordt omgezet in actie. Het is goed om studenten aan te moedigen na te denken over de feedback die ze ontvangen. Dit reflectieproces helpt hen om de feedback te internaliseren en er betekenis aan te geven in de context van hun eigen ontwikkeling. Door studenten te begeleiden bij het formuleren van concrete ontwikkeldoelen en het opstellen van actieplannen, blijft feedback niet louter een observatie.
De omschakeling van feedback in actie vraagt van studenten het vermogen om proactief hun eigen groei te sturen. Door regelmatig te oefenen met het vertalen van feedback naar doelen en actiepunten leren studenten hoe ze zichzelf continu kunnen verbeteren. Kennis wordt namelijk pas echt krachtig wanneer ernaar gehandeld wordt.
5- Bied een helpende hand: zorg voor toegankelijke coachingsmogelijkheden
Toegankelijke coaching ondersteunt studenten feedback verwerken en doelen en actiepunten opstellen. Hoewel studenten vaak aarzelen om hulp te zoeken, kan coaching hen aanzienlijk vooruithelpen. Creëer een pool van getrainde coaches en maak de toegang hiertot laagdrempelig. Bied meerdere opties aan: face-to-face, online, individueel of in groepen.
De begeleiding helpt studenten hun inzichten te versterken. Het kan net dat extra duwtje zijn om echte vooruitgang te boeken in hun persoonlijke en professionele groei.
6 - Weef het in het DNA: integreer soft skills in het gehele opleidingsprogramma
Soft skills horen niet in een apart vakje. Integreer ze door het hele opleidingsprogramma als onderdeel van projecten, presentaties en groepswerk. Zo worden deze vaardigheden een natuurlijk aspect van de studie.
Identificeer mogelijkheden om soft skills in bestaande opleidingsonderdelen te verweven. Maak ze een expliciet onderdeel van opdrachten en professionaliseer lesgevers omtrent beoordeling en feedback geven.
7 - Plant vroeg, oogst rijk: begin tijdig met soft skills-training voor optimale ontwikkeling
Hoe eerder studenten bewust aan hun soft skills werken, hoe beter. Start bij voorkeur al in het eerste jaar met soft skills-training. Bouw dit geleidelijk op zodat studenten voldoende tijd hebben om te oefenen en te groeien. Zorg ook voor regelmatige reflectiemomenten gedurende de hele opleiding. Deze aanpak maakt soft skills een vanzelfsprekend onderdeel van de professionele ontwikkeling van studenten en geeft hen de kans om deze vaardigheden gedurende de hele opleiding te verfijnen.
8 - Herhaling is de kracht: communiceer helder en vaak over doelen en methoden
Blijf het belang van soft skills consequent benadrukken. Leg regelmatig uit waarom ze belangrijk zijn en hoe studenten eraan kunnen werken. Herhaling zorgt ervoor dat de boodschap top-of-mind blijft. Gebruik praktijkvoorbeelden om het belang te illustreren: laat werkgevers uitleggen welke soft skills zij waarderen en/of nodig (oud)studenten uit om hun ervaringen te delen. Deze concrete voorbeelden en good practices helpen studenten het belang en de praktijk van soft skills beter te begrijpen en motiveren hen om er actief aan te werken.
9 - Data drijft beleid: gebruik groepsdata om een onderbouwd soft skills-beleid te ontwikkelen
Het KYSS-groepsfeedbackrapport biedt waardevolle inzichten voor een datagestuurd soft skills-beleid. Analyseer de groepsgegevens om in kaart te brengen waar studenten goed in zijn en waar ze moeite mee hebben. Gegevens vertellen verhalen. Gebruik deze inzichten bij de vormgeving en verbetering van ondersteuning voor soft skills. Het helpt om inspanningen te verrichten waar ze het meest nodig zijn.
Als blijkt dat studenten moeite hebben met de planning van hun studietaken of liever conflicten vermijden dan een moeilijk gesprek te voeren, kan dit aanleiding geven tot gerichte workshops of oefensessies. Deze methode zorgt voor een meer effectieve en efficiëntere aanpak.
10 - Leer de leermeesters: investeer in professionalisering voor alle betrokkenen, van lesgevers tot stagebegeleiders
Investeer in professionalisering voor alle betrokkenen bij de ontwikkeling van soft skills, van lesgevers tot stagebegeleiders en -mentoren. Organiseer sessies en voorzie tools over effectief feedback geven, soft skills beoordelen en integreren in lessen of begeleiding. Stimuleer de uitwisseling van best practices, bijvoorbeeld rond het faciliteren van reflectie bij studenten. Zorg voor een aanpak waarbij opleiders goed uitgerust zijn om studenten te begeleiden in hun soft skills-ontwikkeling. Door lesgevers en begeleiders de juiste tools en kennis te bieden, kunnen zij studenten optimaal helpen groeien in hun soft skills en verhoogt de kwaliteit van ondersteuning.
Soft skills voor een leven lang leren
Soft skills zijn essentieel voor succes in de moderne wereld. Deze tien wijze lessen vormen een sterke basis voor de ondersteuning van soft skills-ontwikkeling in het hoger onderwijs. We bereiden studenten niet alleen voor op hun eerste baan, maar op een leven lang leren.
Wilt u meer weten over dit onderzoek of heeft u andere vragen? Neem gerust contact met ons op via olli@ap.be.
